សិទ្ធិអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នានៅកម្ពុជាមានការផ្លាស់ប្ដូរច្រើន ភាសានិយាយគួរតែមានការផ្លាស់ប្ដូរដូចគ្នា
អស់រយៈជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមកនេះ ការស្រលាញ់ភេទដូចគ្នាគឺជាប្រធានបទមួយដែលតែងតែមានការផ្លាស់ប្ដូរមិនឈប់ឈរ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់នោះគឺពីកម្រិតនៃការទទួលស្គាល់ និងយល់ព្រមពីសំណាក់ប្រជាជនក្នុងសង្គមគឺមានលក្ខណៈល្អប្រសើរជាងមុន។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកមិនសូវបានដឹងពីព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធទាំងនោះតាមទូរទស្សន៍ឬវិទ្យុនោះឡើយ។
អាកប្បកិរិយារបស់ប្រជាជនកម្ពុជាចំពោះអ្នកនៅក្នុងសហគមន៍ LGBTQ+ គឺមានភាពល្អជាងមុនច្រើន យោងទៅតាមការទទួលស្គាល់និងយោគយល់ ក្នុងរយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ប៉ុន្តែចំពោះការប្រើប្រាស់ភាសានិយាយឬសរសេរគឺនៅមានបញ្ហាខ្លះៗ នៅឡើយ។
ជាក់ស្ដែងចំពោះពាក្យថា “ភេទទីបី” គឺនៅតែមានការប្រើប្រាស់ជាច្រើននៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្សេងៗ នៅក្នុងស្រុក ដោយសារតែពួកគេមិនទាន់ដឹងច្បាស់ប្រាកដថា ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះគឺមិនសមស្របនិងធ្វើឲ្យបណ្ដាអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នាមានអារម្មណ៍អន់ចិត្តឬមិនពេញចិត្តនៅឡើយ។
ពាក្យនេះជាប្រយោលបង្ហាញថា អ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នាគឺជាមនុស្សដែលមានលក្ខណៈមិនប្រក្រតី ពោលគឺស្រីមិនស្រីប្រុសមិនប្រុស ដែលតាមពិតពួកគេគឺក៏មិនខុសពីមនុស្សធម្មតានោះទេ។
Fendi ជាអ្នកសិល្បៈ Drag Queen ដ៏ល្បីឈ្មោះមួយរូបនៅភ្នំពេញប្រចាំ Blue Chili បានបង្ហាញអារម្មណ៍មិនពេញចិត្តចំពោះការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះថា “ពាក្យ ‘ភេទទីបី’ គឺមិនសូវជាពាក្យប្រាកដ ហើយមិនល្អសម្រាប់ការហៅមនុស្សដែលស្រលាញ់ភេទដូចគ្នានោះទេ។ ចំពោះខ្ញុំផ្ទាល់ ខ្ញុំស្អប់ពេលដែលគេហៅខ្ញុំថាជាជន ភេទទីបី។“
ជាជាងការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះ គ្រប់គ្នាគួរតែប្រើពាក្យធម្មតានិងសមគួរវិញគឺ “អ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា” ជាភាសាខ្មែរ ដែលជាភាសាអង់គ្លេសគេហៅថា “person who loves the same sex”។
Fendi
មនុស្សជាច្រើនបានគិតថា មូលហេតុដែលគួរឲ្យរើសអើងអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា នៅក្នុងសង្គមគឺដោយគិតថា ព្រះពុទ្ធសាសនាបានបញ្ជាក់ថាដូច្នេះ។ នេះជាមូលហេតុធ្វើឲ្យឳពុកម្ដាយអ្នកដែលមាន សភាពបែបនេះខ្លះ បានទៅរកព្រះសង្ឃដើម្បីប្រោសព្រុំ ឬក៏គ្រូខ្មែរដើម្បីព្យាបាលព្រោះគេគិតថាកូនខ្លួនអាចនឹងត្រូវអំពើជាដើម។ តែតាមការពិតព្រះពុទ្ធសាសនាមិនមែនបង្រៀនអ្វីពាក់ព័ន្ធនឹងនេះឡើយ។
ច្បាស់ណាស់ បើតាមភស្តុតាងពីប្រវត្តិសាស្រ្តបានបង្ហាញថា ការស្រលាញ់ភេទដូចគ្នាគឺមិនមែនជាអ្វីថ្មីនោះឡើយ ព្រោះពួកគេធ្លាប់ជាផ្នែកមួយនៃសង្គមខ្មែរ តាំងពី ៧០០ឆ្នាំមុនមកម្ល៉េះ។ បើយោងទៅតាមអ្នកការទូតចិន លោក ជីវ តាក្វាន់ ដែលធ្លាប់មកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជា លោកបានថ្លែងថា “…ប្រទេសនេះ គឺសម្បូរទៅដោយមនុស្សប្រុសតែងខ្លួនជាស្រីនៅតាមផ្សារ ម្ដងជាក្រុម១០នាក់ ជួនកាលច្រើនជាងនេះ។ ពួកគេជានិច្ចកាលតែងតែទាក់ទាញភ្ញៀវចិនដើម្បី ដោះដូររបស់របរល្អផ្សេងៗ។” មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ លោកក៏ចាប់អារម្មណ៍អំពីបណ្ដាបុរសតែងខ្លួនជាស្រីនៅតំបន់អង្គរផងដែរ។
របាយការណ៍មួយពីឆ្នាំ ២០១៤ ចំណងជើងថា “Being LGBT in Asia: Cambodia Country Report” របស់អង្គការ UNDP និង USAID បានដកស្រង់ពីការសិក្សាមួយអំពី “ទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទរវាងបុរសនិងបុរសនៅប្រទេសកម្ពុជា” បង្ហាញពីបទពិសោធន៍និងទិន្នន័យផ្សេងៗពាក់ព័ន្ធ តាំងពីអំឡុងទស្សវត្សទី ៥០ រហូតដល់រយៈពេលក្រោយមកទៀត។ តាមការរាយការណ៍ពី UNDP បានដោយដឹងថា “កាសែតក្នុងស្រុកជាភាសាអង់គ្លេសនៅប្រទេសកម្ពុជា បានចុះផ្សាយពីការប្រទះឃើញបុរសតែងខ្លួនជាស្រី នៅតាមជាយដាច់ស្រយាលប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីអំឡុងទស្សវត្សទី ៥០ និង ៧០។ ទោះបីជាប្រវត្តិសាស្រ្តទាំងនោះមិនមានទិន្នន័យគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ វាក៏បង្ហាញថាការកំណត់ភេទនិងយេនឌ័រ ព្រមទាំងភាពខុសគ្នាផ្សេងៗនៃទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទគឺមាននៅកម្ពុជាជាយូរមកហើយ ដែលនេះមិនមែនជាការឆ្លង ឬយកមកពីលោកខាងលិចនោះឡើយ។”
ក៏ប៉ុន្តែគួរឲ្យសោកស្ដាយ ភស្តុតាងទាក់ទងទាំងនោះត្រូវបានបំផ្លាញស្ទើរទាំងស្រុង អំឡុងសម័យកាលប្រល័យពូជសាសន៍ រួមនឹងអ្នកចេះដឹងជាច្រើនដែលរួមចំណែកក្នុងការសរសេរនិងរក្សាឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តនិងអក្សរសិល្ប៍។
បន្ទាប់ពីមានការផ្ទុះឡើងនៃការឆ្លងជំងឺអេដស៍ ការសិក្សាពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមបុរសរួមភេទជាមួយបុរស ព្រមទាំងសហគមន៍ស្រលាញ់ភេទដូចគ្នាដែលទទួលរងឥទ្ធិពលខ្លាំងជាងគេ ត្រូវបានគេយកចិត្តទុកដាក់និងសិក្សាឡើងវិញ។
នៅឆ្នាំ ២០០៤ អតីតព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ បានបង្ហាញពីការយល់ស្របរបស់ទ្រង់ក្នុងការបង្កើតឲ្យមានការរៀបអាពាពិពារណ៍ស្របច្បាប់សម្រាប់អ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា តាមរយៈការចុះផ្សាយរបស់កាសែតអង់គ្លេស BBC នៅពេលនោះ។ “អតីត-ព្រះមហាក្សត្របានមានព្រះបន្ទូលថា ‘ដោយជាប្រទេសប្រកបនយោបាយសេរីមួយ’ កម្ពុជាគួរតែយល់ស្របក្នុងការបង្កើតឲ្យមានការរៀបការស្របច្បាប់ រវាងបុរសនិងបុរស ឬ ស្ដ្រីនិងស្ដ្រី ព្រោះព្រះបានបង្កើតមនុស្សឲ្យមានលក្ខណៈខុសៗគ្នា។…ហើយបណ្ដាបុរសដែលតែងខ្លួនជាស្រីគួរតែទទួលបានការយល់ស្រប គោរពនិងផ្ដល់តម្លៃនៅសហគមន៍ទូទាំងប្រទេសរបស់យើង។”
ការប្រកាសរបស់ទ្រង់បានក្លាយជាសារវិជ្ជមានមួយនៅពេលនោះ ដែលប្រទេសកម្ពុជាជាពិសេសនៅបណ្ដាទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដូចជា ភ្នំពេញនិងសៀមរាប បានប្រែក្លាយទៅជាទីកន្លែង មានការទទួលស្គាល់ច្រើនទៅកាន់អ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា។ កម្ពុជាបានចាប់ផ្ដើមព្រឹត្តិការណ៍ “Pride” អបអរអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នាចាប់ពីពេលនោះមក ហើយអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិងការពារអ្នកនៅក្នុងសហគមន៍នេះបានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ជាពិសេសអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនានា។
លោក Jason Argenta នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការ កន្លែងដែលអ្នកអាចជាខ្លួនឯង (APTBY) នៅ សៀមរាប ជាកន្លែងផ្ដល់ព័ត៌មានផ្សេងៗពាក់ព័ន្ធនឹង LGBTQ+ ក៏ដូចជាផ្ដល់ការសិក្សាផ្សេងៗ បានកំណត់សម្គាល់ពីការផ្លាស់ប្ដូរខ្លះៗ គួរឲ្យកត់សម្គាល់ទោះបីជាលោកទើបតែចាប់ផ្ដើមបើកទីតាំងនេះកាលពីឆ្នាំ ២០១៧។ “បើនិយាយតាមត្រង់ ខ្ញុំគិតថាមនុស្សភាគច្រើនបានបើកអារម្មណ៍ទៅកាន់អ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា ជាពិសេសអ្នកដែលមិនសូវជាមានការកត់សម្គាល់ច្រើនជុំវិញកំណត់សម្គាល់យេនឌ័រខ្លួន។ ជាក់ស្ដែងបណ្ដាបុរសអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា ដែលមើលទៅរឹងមាំគឺមិនសូវជាមានបញ្ហានោះឡើយ ប៉ុន្តែបណ្ដាបុរសដែលមានភាពទន់ជ្រាយ គឺនៅមានការប៉ះពាល់ខ្លះៗ។” លោកបានកត់សម្គាល់ទៀតថា ការសិក្សានិងការផ្ដល់ចំណេះដឹងផ្សេងៗ ជុំវិញបញ្ហាផ្លូវភេទបានធ្វើឲ្យមានការថយចុះនៃអំពីហិង្សារឬប៉ះពាល់ទៅកាន់បណ្ដាអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការរស់នៅដោយបើកសេរីថាជាអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នានៅកម្ពុជាគឺមិនទាន់មានភាពងាយស្រួលទាំងស្រុងនៅឡើយ។ ជនដែលរស់នៅទីក្រុងគឺមានលក្ខណៈងាយស្រួលក្នុងការទទួលស្គាល់នឹងឲ្យតម្លៃ ជាជាងអ្នកដែលរស់នៅតាមខេត្តឬស្រុកស្រែឆ្ងាយៗ។ អ្នកដែលជាសមាជិក LGBTQ+ ខ្លះ នៅត្រូវបង្ខំខ្លួនរស់នៅដោយមិនប្រកាសប្រាប់ពីអារម្មណ៍ភេទរបស់ខ្លួន ជួនកាលត្រូវបង្ខំចិត្តរៀបការជាមួយអ្នកមានភេទផ្ទុយគ្នា ដើម្បីបង្គាប់ចិត្តរបស់គ្រួសារទៀតផង។
អារម្មណ៍និងអកប្បកិរិយាស្រដៀងនេះក៏នៅតែមាននៅក្នុងបណ្ដាញផ្សព្វផ្សាយ និងការកម្សាន្តសិល្បៈប្រជាប្រិយផ្សេងៗជាដើម។ ពាក្យថា ‘ភេទទី៣’ មិនត្រឹមតែ ត្រូវគេប្រើប្រាស់តាមបណ្ដាព័ត៌មានផ្សេងៗ នោះទេ ជាក់ស្ដែងនៅក្នុងភាពយន្តខ្មែរខ្លះ តួអង្គដែលស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា ឬប្រុសតែខ្លួនធ្វើស្រី តែងតែត្រូវគេយកធ្វើជាតួអង្គកំប្លែង លេងសើច និងមិនសូវត្រូវគេយកចិត្តទុកដាក់នោះទេ។
សម្រាប់សិល្បៈករដែលបានបើកចំហរទាំងស្រុងទាំងម្ដងចំពោះ ការបង្ហាញសិល្បៈពាក់ព័ន្ធនៃការស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា Fendi បញ្ជាក់ថាបញ្ហានេះគឺពេលខ្លះពិតជាពិបាកយល់និងគួរឲ្យឈឺក្បាល។ “ក្នុងនាមជាអ្នកសិល្បៈបែប Queer មួយរូប (Queer=សំដៅទៅលើការមិនកំណត់សម្គាល់ជាក់លាក់មិនថាប្រុសឬស្រី) ព្រមទាំងជា Drag Queen មួយរូប ខ្ញុំចង់ឲ្យមហាជនទាំងអស់ពេញចិត្តសិល្បៈរបស់ខ្ញុំ ដែលកើតឡើងមកពីការខិតខំប្រឹងប្រែងនិងគំនិតច្នៃប្រឌិតផ្សេងៗ ដាក់បញ្ចូលក្នុងការសម្ដែងគ្រប់ពេល។ ជាពិសេសនោះគឺខ្ញុំចង់ឲ្យគ្រប់គ្នាស្គាល់កាន់តែច្បាស់ថាតើ អ្វីជា Lady boy, Trans, និង Drag Queen ព្រោះពាក្យទាំងនេះគឺខុសគ្នាទាំងស្រុង។ ខ្ញុំចង់ពួកសិល្បៈ drag queen នេះកាន់តែល្បីនិងមានការគាំទ្រកាន់តែច្រើនផងដែរ។ ”
សារមួយដែល Fendi ផ្ដល់ទៅកាន់អ្នកដែលចូលចិត្តសិល្បៈរបស់ខ្លួន គឺ “ពេលខ្លះបើសិនជាអ្នកចូលរួមទស្សនាបានផ្ដល់ធីប ទៅកាន់បណ្ដាអ្នកសិល្បៈ Drag Artists គឺកាន់តែល្អ ព្រោះបង្ហាញថា អ្នកគាំទ្រនិងផ្ដល់តម្លៃដល់ពួកគាត់។”
ដើម្បីឲ្យយល់កាន់តែច្បាស់ Lady boy គឺជាពាក្យដែលមិនល្អទាល់តែសោះក្នុងការប្រើប្រាស់ ដោយពាក្យនេះគឺបណ្ដុះបង្អាប់មនុស្សប្រុសដែលតែងខ្លួនជាស្រី ស្រដៀងនិងពាក្យថា ខ្ទើយ ពេលខ្លះពួកគេគឺមានអត្តចរិតដូចជាស្រីសឹងតែទាំងស្រុងតែម្ដង។ ចំពោះ Trans វិញគឺសម្រាប់បុរសឬស្រី្ដទាំងឡាយណា ដែលសម្រេចចិត្តប្ដូរភេទ ទោះជាវះកាត់ឬមិនវះកាត់ ដោយសារពួកគេគិតថា ខ្លួនមិនចូលចិត្តភេទដែលមានមកពីកំណើត។ សម្រាប់ Drag Queen គឺសម្ដៅទៅលើអ្នកសិល្បៈប្រុសតែងខ្លួនជាស្រី ឬពេលខ្លះស្រីតែងខ្លួនបែបប្លែកផ្សេងៗ គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ដើម្បីសម្ដែងបង្ហាញពីលក្ខណៈទន់ភ្លន់ឬសិចស៊ី ក្នុងគោលបំណងដើម្បីកម្សាន្តអារម្មណ៍អ្នកទស្សនា។
ដូច្នេះហើយដូចដែលបានរៀបរាប់ពាក្យថា “lady boy“, “ខ្ទើយ“ ធ្លាប់ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាច្រើននៅតាមបណ្ដាព័ត៌មានក្នុងស្រុកជាច្រើននៅកម្ពុជា រហូតដល់ពេលនេះគឺមិនសូវមានអ្នកប្រើប្រាស់ទៀតឡើយ ដោយសារតែមានការយល់ឃើញថាវាមានមិនសមស្រប។ នេះបង្ហាញថាទៅថ្ងៃអនាគតពាក្យថា “ភេទទីបី“ គួរតែត្រូវឈប់ប្រើប្រាស់ដូចគ្នា។
ចំពោះពេលនេះ ប្រជាជនកម្ពុជាបានប្រារព្ធកម្មវិធីខែនៃក្ដីស្រលាញ់ (Pride Month) ជារៀងរាល់ខែ មិថុនា។ នៅសៀមរាបនិងភ្នំពេញ តែងតែមានសកម្មភាពផ្សេងៗ ធ្វើឡើងដើម្បីអបអរ ដោយមិនខ្វល់ពីការបៀតបៀន ដូចជាការប្រណាំងតុកតុកយ៉ាងសប្បាយរីករាយ មានដោយគ្រឿងតុបតែងផ្សេងៗ ព្រមទាំងទង់ជាតិឥន្ឋនូបង្ហោះព្រោងព្រាត។ ដូច្នេះសង្ឃឹមថាក្នុងថ្ងៃណាមួយ គ្រប់ទីកន្លែងទូទាំងពិភពលោកនឹងលែងមានការបៀតបៀនឬបំបិតសិទ្ធសម្រាប់អ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា៕
